Tại thôn 2, xã Đinh Xá (thành phố Phủ Lý, Hà Nam cũ, nay thuộc phường Liêm Tuyền, tỉnh Ninh Bình), cây Đa tía cổ thụ được công nhận là Cây di sản Việt Nam từ năm 2015 bởi Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, thu hút sự quan tâm của nhiều người nhờ tuổi đời trên 300 năm cùng hình dáng kỳ lạ, hùng vĩ. Cây đa tỏa bóng rợp mát khắp góc sân, phía trước là khu vực sân chơi thể thao của người dân, trở thành điểm sinh hoạt quen thuộc của cả làng.
Ông Nguyễn Văn Tấn, 70 tuổi, người dân địa phương, chia sẻ: “Từ khi cây đa tía được công nhận là Cây di sản, cả làng đều rất phấn khởi. Người dân coi cây như một báu vật, mỗi dịp lễ hội hay sinh hoạt cộng đồng đều tổ chức các hoạt động dưới gốc cây tỏa bóng mát.”
Hằng ngày, người dân thay nhau chăm sóc cây, quét dọn khu vực xung quanh, tỉa cành khô, kiểm tra để phòng ngừa sâu bệnh. Nhờ vậy, cây Đa tía luôn xanh tốt, vững chãi qua bao thăng trầm của thời gian.
 |
| Cây đa tía hơn 300 năm tuổi, có hình thù độc đáo và là niềm vinh dự, tự hào của người dân nơi đây. |
Ông Nguyễn Văn Nghĩa, một người dân thôn 2, kể lại: “Từ nhỏ, tôi đã thấy cây đa sừng sững giữa làng. Các cụ trong gia đình từng kể, không ai nhớ chính xác cây mọc từ bao giờ, chỉ biết rằng xung quanh gốc cây rộng mát, dân làng thường ngồi nghỉ ngơi sau mỗi buổi đồng áng. Trong thời chiến tranh, dưới tán cây còn có một điếm, giờ là miếu, dùng làm nơi nghỉ ngơi khi canh tuần.”
Ông Nguyễn Văn Thắng, Phó Trưởng thôn 2, nhấn mạnh: việc bảo tồn và phát huy giá trị của cây là một nhiệm vụ thường xuyên của địa phương. Khu vực xung quanh cây luôn được giữ vệ sinh sạch sẽ, là nơi các cụ già và trẻ nhỏ sinh hoạt, vui chơi mỗi buổi chiều. Ngoài ra, chính quyền địa phương và các đoàn thể thường xuyên tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ cây cổ thụ, nhằm gìn giữ giá trị văn hóa và môi trường thiên nhiên cho các thế hệ mai sau.
Theo Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, để được công nhận là cây di sản, cây phải đáp ứng nhiều tiêu chí: với cây mọc tự nhiên, tuổi đời trên 200 năm, tán rộng, dáng hùng vĩ, có giá trị về môi trường, đa dạng sinh học, văn hóa và lịch sử; với cây trồng, tuổi đời trên 100 năm, dáng to, hùng vĩ và có giá trị tương tự; các loại cây khác phải gần đạt tiêu chí nhưng mang giá trị khoa học, mỹ quan, văn hóa đặc biệt.
Trên địa bàn Hà Nam cũ, ngoài cây đa tía ở Đinh Xá, còn có nhiều cây cổ thụ gắn với di tích lịch sử được công nhận là cây di sản.
Năm 2020, cây đa đền Thượng tại xã La Sơn, huyện Bình Lục cũ, nay là xã Bình Mỹ, tỉnh Ninh Bình, tuổi đời hơn 200 năm, cũng được vinh danh. V
Vào ngày 26/5/2024, cây Muỗm hơn 350 năm tuổi tại đình Ngò, xã Bình Nghĩa, huyện Bình Lục cũ, nay là xã Bình Lục, tỉnh Ninh Bình đã được Ban Quản lý Di tích đình Ngò long trọng công bố và trao Bằng công nhận.
Cây di sản không chỉ là niềm tự hào mà còn trở thành nơi sinh hoạt cộng đồng, kết nối quá khứ với hiện tại, đồng thời là điểm du lịch, tâm linh thu hút du khách. Tuy nhiên, việc bảo vệ cây cổ thụ gặp nhiều khó khăn bởi tuổi thọ cao dễ bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh, thiên tai và đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc cùng kinh phí hợp lý. Chính vì vậy, việc phối hợp giữa chính quyền, cộng đồng dân cư và các ngành chức năng là hết sức cần thiết để đảm bảo sự bền vững trong công tác bảo tồn.
