Theo những bậc cao niên sống lâu năm tại thị trấn Hà Trung (cũ, nay thuộc xã Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa), cây bàng đã tồn tại từ thuở họ còn thơ bé. “Khi tôi còn là cậu bé, đã thấy cây bàng ở đây, to lớn và tán lá rộng như hôm nay. Cha ông kể lại rằng, cây đã ở đây từ rất lâu, có tuổi đời hàng trăm năm”, ông Nguyễn Văn Kiên, người dân địa phương, chia sẻ. Không chỉ là cây bàng có tuổi đời hiếm, gốc cây khổng lồ với đường kính rộng đến mức 4–5 người ôm vẫn không xuể, khiến nó trở thành một trong những cây bàng đặc biệt hiếm thấy tại Thanh Hóa và cả Việt Nam.
Cây bàng cổ thụ cao khoảng 10 mét, tán lá xòe rộng, che bóng mát cả một khoảng không gian ven đường. Những cành cây phủ rêu phong, mang nét cổ kính trầm mặc của thời gian, gợi cho người đi đường cảm giác yên bình, như được lùi lại giữa nhịp sống hối hả. Trên thân cây, nhiều loại cây cỏ khác vẫn sinh trưởng xanh tốt, hòa vào bức tranh thiên nhiên sống động, tạo nên vẻ đẹp tự nhiên và sinh khí hiếm có. Thậm chí, từ gốc cây bàng, những thân cây con mọc lên, uốn lượn theo những hình thù đặc biệt, khiến cây không chỉ là một biểu tượng thiên nhiên mà còn là câu chuyện sống về sự trường tồn và phát triển.
 |
| Cây bàng cổ thụ cao khoảng 10 mét, tán lá xòe rộng, che bóng mát cả một khoảng không gian ven đường. Ảnh: Đặng Trung. |
Người dân địa phương luôn coi cây bàng là báu vật và dành sự chăm sóc đặc biệt. Họ đã dựng hàng rào bảo vệ gốc cây khỏi các tác động bên ngoài, đồng thời xây dựng một miếu nhỏ bên cạnh để thắp hương trong các ngày rằm, mùng 1, và các dịp lễ Tết. Bà Nguyễn Thị Hoa, người dân quanh khu vực, cho biết: “Miếu Bụt Mọc được xây dựng khoảng 10 năm trước nhằm phục vụ nhu cầu tâm linh của người dân và du khách. Ai đến đây đều thắp nhang, cầu mong quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt”.
Theo bà Phan Thị Lan, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Hà Trung (cũ), cây bàng hiện là dấu tích duy nhất còn sót lại của chùa Bụt Mọc xưa. Sử sách ghi lại, chùa từng là ngôi chùa linh thiêng trong đời sống tâm linh của người dân địa phương. Ngôi chùa và cây bàng đã từng là nơi mọi người tìm đến để an tâm, cầu bình an và may mắn. Qua nhiều biến cố của thời gian, dù chùa không còn, cây bàng vẫn trường tồn, trở thành biểu tượng văn hóa, lịch sử của thị trấn.
 |
| Cây bàng hiện là dấu tích duy nhất còn sót lại của chùa Bụt Mọc xưa. Ảnh: Đặng Trung. |
Không chỉ mang giá trị về lịch sử, cây bàng cổ thụ còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống cộng đồng. Vào những ngày lễ, Tết, hay dịp cuối tuần, nhiều người dân, đặc biệt là các bạn trẻ và du khách từ nơi khác, tìm đến đây để ngắm nhìn cây, chụp ảnh, hoặc đơn giản là tìm kiếm cảm giác thanh thản giữa phố thị. Mỗi tán lá xanh mướt, mỗi cành cây rêu phong như kể lại câu chuyện của hàng trăm năm, khiến bất cứ ai một lần đến cũng đều ấn tượng sâu sắc.
Cây bàng còn là minh chứng sống cho mối quan hệ gắn bó giữa con người và thiên nhiên. Người dân địa phương coi việc chăm sóc cây là trách nhiệm, là cách gìn giữ ký ức và giá trị văn hóa truyền thống. Hàng ngày, họ vẫn dọn dẹp lá rụng, tưới nước khi cần thiết và kiểm tra tình trạng của cây. Việc dựng hàng rào và xây dựng miếu nhỏ không chỉ để bảo vệ mà còn để tôn vinh cây như một phần linh hồn của thị trấn.
 |
| Gốc bàng cổ thụ có đường kính khổng lồ, 4 đến 5 người ôm không xuể. Ảnh: Đặng Trung. |
 |
| Gốc bàng cổ thụ được người dân địa phương làm dựng hàng rào để bảo vệ. Ảnh: Đặng Trung. |
Cây bàng cổ thụ cũng thu hút nhiều nhà nghiên cứu và những người yêu thiên nhiên. Các nhà khảo cổ và nghiên cứu văn hóa dân gian thường ghé thăm để tìm hiểu về tuổi đời, cấu trúc cây và giá trị lịch sử – văn hóa. Cây bàng không chỉ là một thực thể sinh học mà còn là tài sản tinh thần của cộng đồng, nhắc nhở con người về sự kiên cường, trường tồn và lòng tôn trọng thiên nhiên.
Dù đã trải qua hàng trăm năm, cây bàng cổ thụ vẫn phát triển tốt, lá xanh mướt quanh năm, gợi nhắc về sức sống mãnh liệt và vẻ đẹp tự nhiên vượt thời gian. Nó không chỉ là chứng nhân lịch sử mà còn là nơi để người dân địa phương và du khách tìm thấy sự bình yên giữa nhịp sống hối hả. Với người dân Hà Trung, cây bàng không đơn thuần là một cây cổ thụ, mà còn là báu vật, là biểu tượng của ký ức, văn hóa và tâm linh mà họ luôn nâng niu, gìn giữ.
Cây bàng cổ thụ ở xã Hà Trung là minh chứng sống cho sức sống trường tồn của thiên nhiên và sự gắn bó mật thiết giữa con người với quá khứ, với văn hóa và với môi trường sống xung quanh. Giữa lòng xứ Thanh, nơi phố thị dần hiện đại hóa, cây bàng vẫn đứng đó, âm thầm nhưng đầy uy nghi, nhắc nhở chúng ta về giá trị của ký ức, sự bền bỉ và vẻ đẹp trường tồn.
